Traktat wersalski przywrócił Polsce niepodległość

      95 lat temu, 28 czerwca 1919 roku, podczas paryskiej konferencji pokojowej podpisany został  traktat wersalski. Dokument przywracający Polsce niepodległość po 123 latach niewoli podpisali Roman Dmowski i Ignacy Paderewski.
18 stycznia 1919 r. w Paryżu rozpoczęły się obrady konferencji pokojowej, w której uczestniczyli przedstawiciele 27 państw sprzymierzonych i stowarzyszonych. Polska była reprezentowana przez premiera i ministra spraw zagranicznych Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego. Państwa pokonane w I wojnie światowej nie zostały dopuszczone do konferencji podobnie jak Rosja Sowiecka, która nie została zaproszona, gdyż mocarstwa Ententy nie uznawały rządu bolszewickiego.

Teoretycznie najważniejszym organem konferencji było zgromadzenie plenarne delegatów. W praktyce jednak o nowym porządku światowym decydować miały Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Japonia i Włochy, które utworzyły Radę Najwyższą.
29 stycznia na posiedzeniu Rady Najwyższej Roman Dmowski wygłosił pięciogodzinne przemówienie, w którym po raz pierwszy przedstawił polskie stanowisko. Jako punkt wyjścia do dalszych uwag przyjął rok 1772, czyli datę pierwszego rozbioru Polski. Rozpatrzeniem polskich wniosków zajęła się Komisja Terytorialna pod przewodnictwem byłego ambasadora Francji w Berlinie Jules'a Cambona. Polska delegacja skierowała do niej dwie noty: o granicach zachodnich Polski i granicach wschodnich.
19 marca 1919 r. komisja przedstawiła Radzie Najwyższej raport zawierający propozycje dotyczące granicy polsko-niemieckiej. Uwzględniały one w dużej mierze polskie postulaty, przewidując przekazanie Polsce całego Górnego Śląska, Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego, Gdańska, czterech powiatów na prawym brzegu Wisły, a także części Dolnego Śląska oraz przeprowadzenie plebiscytu na Mazurach.
Raport ten spotkał się z bardzo krytyczną oceną brytyjskiego premiera Davida Lloyda George'a który stwierdził, iż nie uwzględniono w nim oczekiwań i argumentów strony niemieckiej. W związku z tym doprowadził on do istotnych zmian na niekorzyść Polski - Gdańsk miał otrzymać status Wolnego Miasta pod protektoratem Ligi Narodów a na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach miały zostać przeprowadzone plebiscyty.
Traktat pokojowy został podpisany 28 czerwca 1919 r. w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego. W pierwszej części dokumentu liczącego łącznie 440 artykułów zapisano powołanie Ligi Narodów. Dalsze części dotyczyły losów Niemiec, które w wyniku układu utraciły część terytoriów na rzecz Francji, Belgii, Czechosłowacji i Polski. Utworzono Wolne Miasto Gdańsk. Kłajpedę i okręg Saary, które zostały poddane pod międzynarodową kontrolę.
Na terenie Szlezwiku, Górnego Śląska, Warmii i Mazur miały być przeprowadzone plebiscyty. Wprowadzono demilitaryzację strefy nadreńskiej, ograniczono liczebność armii niemieckiej, wprowadzono zakaz posiadania czołgów, lotnictwa, okrętów podwodnych oraz nałożono obowiązek wypłaty odszkodowań wojennych.
Traktat Wersalski oddawał Polsce większą część Wielkopolski oraz część byłych Prus Królewskich, z niewielkim dostępem do morza. Po plebiscycie na Górnym Śląsku w 1921 r. i III powstaniu śląskim do Polski przyłączono część górnośląskiego zagłębia przemysłowego z Katowicami i Chorzowem.
Dodatkowo, system wersalski nakładał na wiele państw, w tym na Polskę, obowiązek ochrony praw mniejszości narodowych, w znacznym stopniu ograniczający suwerenność tych krajów, tzw. mały traktat wersalski.
31 lipca 1919 r., po burzliwej debacie, Sejm Ustawodawczy RP ratyfikował traktat, który wszedł w życie 10 stycznia 1920 r. Ustalający nowy porządek terytorialny i polityczny układ pokojowy przetrwał niecałe dwadzieścia lat.
opr. Paweł Brojek Źródło: dzieje.pl

Za: prawy.pl